elektrod Yerleştirme Prensipleri, Montajlar ve 10-20 Elektrod Sistemi
EEG
beynin elektriksel alanlarının bilimsel analizidir ve sacl deriye yerleştirilen
elektrotlar arasında zaman icinde değişen voltaj farklarının amplifiye
edilmesiyle kaydedilir. EEG
nöron
populasyonlarının bileşik post-sinaptik potansiyellerini temsil eder. Kortikal
potansiyellerin boyutları, deşarj voltajı, senkron aktivitenin alanı,
senkronizasyon derecesi
ve
jeneratorlerin kortikal oriyentasyonu ile belirlenir. Herhangi bir elektrodun
polaritesi mutlak değildir ve eşleştiği elektroda gore relatif bir değer alır.
ULUSLARARASI 10-20
ELEKTROD SİSTEMİNE GÖRE EEG ELEKTRODLARININ YERLEŞTİRİLMESİ
Uluslararası
10-20 sistemi ile saçlı deriye EEG elektrodlarının yerleştirilmesi, tüm saçlı
derinin aynı şekilde kaplanmasını sağlar. Bu sistem, baş üzerindeki kemik işaret
noktaları arasındaki uzaklıkları kullanır ve başı boydan boya kateden ve toplam
uzunluklarının %10 veya %20’si kadar olan aralıklarla bölünen bir çizgi sistemi
yaratır. Elektrodlar kesişme noktalarına yerleştirilir. 10-20 sistemi,
simetrik, aynen yinelenebilen bir elektrod yerleştirimi sağlar. değişik hastalardan veya değişik laboratuvarlarda kaydedilen
EEG’lerin karşılaştırılmasına olanak verir. Sistem belirli esneklikler de
içerir; böylece bir anormalliğin
yerleşimini doğru olarak belirlemek için gerekebilecek ek elektrodlar, kesişme
noktaları arasındaki uzaklıkların daha fazla bölünmesi ile sisteme eklenebilir.
Erişkinlerde kullanılan standart elektrod seti 21 kayıt
elektrodundan ve bir toprak elektrodundan oluşur. Kayıt elektrodları bir harf ve
bir satıraltı harfi veya rakam ile gösterilir. Harf, elektrodun altındaki
bölgeyi tanımlar: prefrontal frontopolar (Fp), frontal (F), santral (C),
temporal (T), parietal (P), oksipital (O) ve auriküler (A). orta hat yerleşimini gösteren Satır altı “z”
dir veya lateral yerleşimi gösteren bir rakamdır. Tek sayılar sol taraftaki
elektrodları çift sayılar sağ taraftaki elektrodları işaret eder. Rakamlar orta
hattan uzaklaştıkça büyür. Ancak, temporal ve frontopolar elektrodların
rakamları önden arkaya doğru artış gösterir. İnferior frontal elektrodlar F7 ve
F8 sıklıkla ‘anterior temporal’ elektrodlar olarak adlandırılır çünkü anterior
temporal alandaki aktiviteyi oldukça doğru kaydeder.
Her
kayıt elektrodunun yerini kesin olarak belirlemek için kesin ölçümler
gereklidir. Ölçümler en iyi, plastik veya kumaştan yapılmış bir mezuro yapılır.
Elektrod yerleşimini işaretlemek için bir kalem kullanılır. .Ölçümler,
kafatasının 3 kemik işaret noktasına dayanır: (1) İnion; başın arka kısmında,
orta noktadaki kemik çıkıntı, (2) Nasion; alnın altında yer alan burun köprüsü,
(3) Preauriküler nokta; kulak kanalı önünde yer alan çukurluk. Ölçümler beş
basamaklı bir dizi halinde gerçekleştirilir.
1. Adım: Orta
hat weboyunca nasion-inion arasındaki uzaklık ölçülür. Bu çizgi boyunca
frontopolar nokta Fp, nasionun %10 üstünde işaretlenir. Frontal (Fz), santral
(Cz), parietal (Pz) ve oksipital (O) noktalar tüm uzaklığın %20’sini oluşturan
aralıklarla işaretlanir. İnion ve O arasında % 10’luk bir aralık bırakılır. Orta hat noktaları Fp ve O sadece ara
ölçümlerde kullanılır ancak elektrod yerleştirilmez, bu nedenle satır altı bir
harf yada rakamı yoktur.
2.
Adım: İki preauküler nokta
arasındaki uzaklık Cz’den geçecek şekilde ölçülür. Bu hat boyunca, C3 ve C4
santral noktaları ile T3 ve T4 (yeni nomenklatürdeT3/T4 için T7/T8 ve T5/T6 için P7/P8) temporal
noktaları için transvers pozisyonlar orta hattan, sırasıyla %20 ile %40’lık
aralıklarla işaretlenir.
3.
Adım: Başın çevresi oksipital noktadan “O”, T3 ve T4 (T7/T8)
temporal noktaları ve frontopolar Fp noktasından geçecek şekilde ölçülür. Fp1
için longitudinal ölçüm, bu dairenin üzerinde yapılır ve tüm çevrenin %5’i kadar bir uzaklıkta
Fp’nin soluna yerleştirilir. F7, T3(T7), T5 (P7), O1, O2, T6
(P8), T4(T8), F8, Fp2’ye ait longitudinal ölçümler çevrenin %10’u
kadar uzaklıklarla saptanır.
4.
Adım: Fp1 ve Fp2’den, C3 ve C4’ü geçerek O1 ve O2’ye varan longitudinal
uzaklıklar her iki tarafta ölçülür. Bu uzaklıkların orta noktaları, C3 ve C4’ün
longitudinal koordinatlarını belirler. Sol tarafta Fp1 ve C3 ve sağ tarafta Fp2 ve C4 arasındaki
orta noktalar, F3 ve F4’ün longitudinal koordinatlarını belirler. Sol tarafta
C3 ve O1, sağ tarafta C4 ve O2 arasındaki
orta noktalar P3 ve P4’ün longitudinal koordinatlarını gösterir.
5.
Adım: F7’den F8’e uzanan ve Fz’den geçen çizgi üzerinde, F7 ve Fz’nin
ortasındaki F3’ün; Fz ve F8’in orta noktasındaki F4’ün transvers koordinatları
yer alır. T5(P7)’ten T6(P8)’ya uzanan ve Pz’den geçen çizgi, T5(P7) ve Pz uzaklığının orta noktasındaki P3’ün ve
Pz ve T6 uzaklığının orta noktasındaki P4’ün transvers koordinatlarını
belirler.
Elektrodlar,
Fz, Cz ve Pz’ye, bunların yukarıda gösterilen bütün lateral noktalarına, A1 ve
A2 olarak isimlendirilen pozisyonlarda kulaklara veya yakınlarına veya M1 ve M2
denilen pozisyonlardaki mandibüler açı üzerine ve toprak elektrodu için seçilen
noktaya, genellikle başın orta noktasına veya mastoidlerden biri üzerine
yerleştirilir. Rutin EEG’de daha az
sayıda elektrod kullanılması, artık gerekli verilerivermekten uzak olarak kabul
edilmektedir. Eğer gerekirse bu elektrodlar arasına ilave elektrodlar
yerleştirilebilir. Bazı vakalarda saçlı deri lezyonları, kafatası asimetrileri
veya diğer anormallikleri 10-20 sistemi ile elektrod yerleştirilmesini
olanaksız kılabilir. Böyle hastalarda elektrodlar, bu noktalara olabildiğince
yakın ve olabildiğince her iki tarafta simetrik yerleştirilmelidir.